دکتر علیزاده رییس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی :
جايگاه مشورت در اسلام
یاداشت:
مشورت به معناي بهره گيري از انديشه ، نظرات و ديدگاه هاي افراد در زمينه هاي مختلف ، در اسلام از جايگاه بلندي برخوردار است . اسلام از يک طرف از استبداد در راي نهي ميکند و از جانب ديگر ، استفاده از نظرات سازنده ديگران در تصميم گيري ها را مورد تشويق قرار مي دهد . مطابق با تعاليم اسلامي ، استبداد در راي ، موجب لغزش و فريفتگي و هلاک انسان ميشود . لازمه نفي اين صفت رذيله ، تن دادن به مشورت و سهيم نمودن افراد در تصميم گيري هاست . مشورت ، نه تنها ، استبداد در راي را نفي ميکند ، بلکه ، موجب تکريم شخصيت انسانهايي است که طرف مشورت قرار ميگيرند.
به جهت فوايدي که بر مشورت ، مترتب است ، خداوند ، از پيامبر خويش ميخواد در کارها با مسلمانان مشورت کند :
و شاورهم في الامر
اي پيامبر ، در کارها با مسلمانان مشورت کن
پيامبر اسلام (ص) عقل کل بود و نيازي به راهنمايي ديگران نداشت ، با اين همه ، شيوه آن حضرت بر اين بود که با ياران خويش مشورت نمايد و مشورتهاي او با مسلمانان ، آنچنان زياد بود که از او با عنوان (کثير المشاوره ) ياد نموده اند.
کان رسول الله (ص) کثيرالمشاوره لاصحابه
سيره پيامبر چنين بود که با اصحاب خود زياد مشورت مي کرد.
مشورت در همه امور انساني ( فردي ، خانوادگي ، اجتماعي ، اقتصادي ، فرهنگي ، سياسي ، تعليمي و تربيتي و ... ) مطلوب بوده و مورد سفارش ميباشد و مشورت در هر کدام از زمينه هاي مذکور راهگشا باشد .
مشورت ، امکان دستيابي به راه هاي انجام امور را ميسر مي گرداند ، خطاها و اشتباهات را نشان مي دهد ، زمينه رشد و شکوفايي استعدادها را فراهم ميگرداند و توانايي هاي فکري آدميان را آشکار مي سازد و نيز براي کساني که در مشورت شرکت داده ميشوند ، اين احساس حاصل ميشود که افراد مهم و با ارزشي هستند . دستيابي به يک نگرش مثبت درباره خويشتن ، از فوايد مشورت براي مشورت دهندگان ميباشد . پس ، چه بهتر که همواره مورد توجه قرار گيرد. مشورت براي همه افراد ، مطلوب است ، ولي چه بهتر که صاحبان قدرت و مسئوليت ، بيشتر به آن متوجه باشند و در تصميم گيري هاي خود ، هرچه از آن بهره گيرند.
البته ، لازم است به يک نکته ديگر نيز توجه دهيم و آن اينکه : همان گونه که مطرح شد به مشورت طلبيدن اشخاص از اهميت بسزايي برخوردار است و ليکن نمي توان هر شخصي را در مشورت شرکت داد . اين مطلب هم در متون اسلامي و هم در علم مديريت مورد توجه قرار گرفته است . در اينجا سخني از امير مؤمنان علي (ع) را مطرح ميکنيم تا اين مطلب مدلل گردد.
علي (ع) با وجود اينکه به مشورت اهميت زيادي قائل بود ، ولي از اينکه بعضب اشخاص طرف مشورت قرار گيرند ، نهي نموده است :
( در مشورت خود ، بخيل را وارد مکن که تو را از نيکي و بخشش باز داشته و از فقر و تهيدستي مي ترساند ، و ترسو را مورد مشورت قرار مده که اراده تو را در کارها سست مي گرداند و با انسان حريص و آزمند مشورت منما که طمع و حرص او ، ستمگري را در نظر تو خوب جلوه مي دهد . پس ، بخل و ترس و آز ، غرايز گوناگوني هستند که ريشه همه آنها را بدگماني به خداوند تشکيل ميدهد.
مشورتي که گمراهي به دنبال داشته باشد ، مشورت نيست پس بايد از آن اجتناب شود و انسانهايي که با نظرات خود ، ديگران را به بيراهه کشانيده و آنها را به ستمگري و انجام اعمال خلاف سوق دهند ، فاقد ارزش انساني هستند و نبايد طرف مشورت قرار گيرند.
البته غير از صفات اخلاقي ياد شده ، از ويژگي هاي ديگري هم ميتوان نام برد که اگر مشورت دهند فاقد آنها باشد ، نمي توان او را به مشورت طلبيد . بطور مثال ، مشورت خواستن از فردي که هيچگونه دانش و اطلاعاتي در مورد موضوع مورد مشورت ندارد ، فاقد فايده ميباشد .