دکتر محمدرضا علیزاده امامزاده :

امر به معروف و نهی از منکر انگیزه قیام امام حسین ( ع )

یادداشت :

با مرگ معاویه در نیمه ماه رجب سال 60 هجری ، یزید ، پسر معاویه به جای پدر نشست . او بلافاصله پس از به دست گرفتن حکومت در فرمانی به ولید بن عتبه ، فرماندار مدینه نوشت : از امام حسین ( ع ) بیعت بگیرد و در این امر شدت عمل به خرج داده و هیچ رخصت و فرصتی را هم به ایشان ندهد . ولید ، پس از دریافت فرمان یزید ، مروان بن حکم     ( استاندار سابق معاویه ) را به مشورت طلبید . مروان ، پیشنهاد نمود هر چه سریعتر از امام حسین ( ع ) برای یزید بیعت بگیرد . ولید نیز شبانه ماموری را در پی امام ( ع ) فرستاد و ایشان را فرا خواند . پس از حضور امام حسین ( ع ) در مجلس ولید ، او ضمن اعلام مرگ معاویه ، فرمان یزید مبنی بر بیعت گرفتن از امام حسین ( ع ) را به اطلاع آن حضرت رسانید . اما ، امام از بیعت خودداری کرد و در فردای همان شب که مروان بار دیگر بیعت با یزید را با امام حسین ( ع ) در میان نهاد ، امام در پاسخ او فرمود : (( ما از خداییم و به سوی خدا باز می گردیم . اینک باید فاتحه اسلام را خواند که مسلمانان به فرمانروایی مانند یزید گرفتار شده اند . )) پس از آن نیز قیام خونین امام حسین ( ع ) علیه یزید – که حکومتش ، حکومت ظلم ، بیداد ، جنایت ، فساد ، حق کشی و ضدیت با اسلام بود – با حرکت از مدینه به مکه شکل گرفت .

امام حسین ( ع ) به هنگام حرکت از مدینه ، در نامه ای که به برادرش محمد حنیفه نوشت ، انگیزه قیام خود را اینگونه بیان فرمود :

(( خروج من نه از روی خودخواهی و یا برای خوشگذرانی و نه برای فساد و ستمگری است ، بلکه هدفم امر به معروف و نهی از منکر و خواسته ام از این حرکت ، اصلاح مفاسد امت و احیای سنت جدم رسول خدا ( ص ) و پدرم علی بن ابیطالب ( ع ) است . پس ، هر کس این حقیقت را از من بپذیرد ( و از من پیروی کند ) ، من با صبر و استقامت راه خود را در پیش خواهم گرفت تا خداوند در میان من و این قوم حکم کند که او بهترین حاکم است . ))

امام حسین ( ع ) در عبارات مذکور ، ضمن بیان انگیزه قیام خویش ، اعلام می دارد برای برپایی امر به معروف و نهی از منکر با صبر و استقامت پیش خواهد رفت و در این راه هر کس او را یاری کند راه خدا را پذیرفته است ، تا بدین وسیله بر اهمیت دو فریضه مذکور و راهی که برگزیده ، تاکید نموده است .

علاوه بر این ، معاویه در زمان حکومت خویش ، در جهت نابودی اسلام و سنت رسول الله ( ص ) هر چه توانست ، اقدام کرد . او ظلم ، ستم ، جنایت و فساد را در جامعه گسترش داد . خون بی گناهان بسیاری را بر زمین ریخت و از هیچ اقدامی برای حیف و میل بیت المال به نفع خود و اقوامش دریغ نکرد ، با حفظ ظواهر اسلامی برای نابودی دین اسلام ، حداکثر تلاش خود را به عمل آورد . با پیامبر اسلام ( ص ) و اهل بیت مکرم او دشمنی می کرد و دوستداران اهل بیت را از دم تیغ می گذرانید و برخلاف تعالیم اسلام ، عصبیت های قومی را تشویق می کرد و ... خلاصه ، وضعیت جامعه اسلامی به گونه ای دگرگون شده بود که امام حسین ( ع ) تصمیم گرفت با قیام خود و بذل خون پاکش در راه خدا – که بالاترین مرتبه امر به معروف و نهی از منکر است – به اصلاح امت جدش رسول الله ( ص ) اقدام کند .

اهمیت امر به معروف و نهی از منکر

امر به معروف و نهی از منکر دو فریضه از فرایض اسلامی هستند که با اقامه آنها دیگر واجبات دینی نیز اقامه می شوند . حیات اسلام با امر به معروف و نهی از منکر ، پیوند مستحکمی دارد و نقش امر به معروف و نهی از منکر در بر پا داشتن حق و میراندن ظلم و ستم غیر قابل انکار است . کسی که به امر به معروف و نهی از منکر می پردازد از مقام و جایگاه بس بلندی برخوردار است . پیامبر اسلام ( ص ) می فرماید : (( کسی که امر به معروف و نهی از منکر کند ، جانشین خداوند در زمین و جانشین رسول خدا و جانشین کتاب خدا است . ))

امام علی ( ع ) نیز درباره اهمیت امر به معروف و نهی از منکر می فرماید : (( تمام کارهای نیک ( حتی ) جهاد در راه خدا ، در برابر امر به معروف و نهی از منکر همچون آب دهان در برابر دریای پهناور است . ))

مراحل امر به معروف و نهی از منکر

برای امر به معروف و نهی از منکر سه مرحله وجود دارد :

1 – تنفر و انزجار از منکر و معصیت : بدین معنی که بر هر مسلمانی واجب است که در اندرون قلب خود از منکر متنفر بوده و معروف ها را دوست بدارد . این امر مزایای مختلفی در بر دارد ، از جمله : الف ) انسان را از افتادن در دام منکرات و گناهان باز می دارد . ب ) مانع بی تفاوتی انسان در برابر گناه و معصیت می شود . ج ) اقدام برای نهی از منکر و امر به معروف را زمینه سازی می کند .

2 – تذکر لسانی : که ناظر به نهی از منکر و و دعوت به معروف ها با زبان است . در این مرحله ، انسان مسلمان با زبان به مبارزه منکر می رود و سعی می کند به این طریق از آن جلوگیری کند .

3 – اقدام عملی : در این مرحله ، از قدرت و زور برای نهی از منکر استفاده می شود . کسانی را که تابع زبان منطق نیستند باید با توسل به قدرت از انجام منکرات باز داشت . هیچ کس ، تحت هیچ عنوانی حق ندارد با به خطر انداختن سلامت جامعه اسلامی ، منکرات را در جامعه شایع کند . سلامت جامعه باید حفظ شود و فضا هر روز بیشتر از روز قبل برای دینداری و عمل به تعالیم دین آماده گردد . البته ، ناگفته نگذاریم که اقدام عملی درباره منکرات از وظایف حکومت به حساب می آید و اگر مردم و حکومت ، دست در دست هم نهاده و امر به معروف و نهی از منکر کنند ، ریشه کن شدن منکرات را باید یک امر حتمی به حساب آورد .

مبارزه با منکرات ، وظیفه همگانی

یکی از درس های بزرگی که باید از نهضت امام حسین ( ع ) آموخت ، امر به معروف و نهی از منکر است . در شرایطی که بعضی منکرات ، جامعه و مردم مسلمان را تهدید می کنند ، ساکن نشستن روا نیست . همه باید به پا خیزند و با کنار نهادن برخی ملاحظه کاری ها از منکرات نهی کنند . اسلام دین بی تفاوتی نیست ، از نظر این دین ، همه مسئول هستند و همه باید در جهت سلامت جامعه ، حفظ اسلام ، انقلاب و نظام جمهوری اسلامی تلاش کنند و با هر خطری که اینها را تهدید می کند ، مبارزه نمایند . با یک مبارزه پیگیر و مداوم است که می توان ریشه منکرات را خشکاند .