رمضان ماه عبودیت الهی
مقاله ای از سیامک مختاری
در خصوص برکات ماه مبارک رمضان
بسمه تعالی
همانگونه كه اصنافِ مختلف ، براي خود آغاز سال دارند مانند آغاز سال تحصيلي براي طالبان علم و آغاز سال كشاورزي و نيز سالهاي شمسي ، قمري ، ميلادي و ... ماه مبارك رمضان نيز آغاز سال سلوكي و عبادي بندگان خداوند محسوب مي شود . سيد بن طاوس كتاب اعمال السنه خود را با اعمال ماه رمضان آغاز و به ماه شعبان ختم مي كند :
ماه شعبان قدح از دست مده كاين خورشيد از نظـر تا شب عيـد رمضـان خـواهد شد
گـل عزيزست غنيمت شمـريدش صحبت كه به باغ آمد از اين راه و از آن خواهد شد
«حافظ» از بـهر تـو آمد سـوي اقليم وجود قـدمي نـه به وداعش كه روان خـواهد شد
اهل معرفت ماه شعبان را ميقات ماه رمضان مي دانند كه در ايام اين ماه براي ضيافت الله مُحرم مي شوند و خود را آمادة حضور در مهماني خدا مي كنند .
دلا در روزه مهمــان خـــدايي طعــام آسمـــاني را ســـزايي
در اين مه گــر در دوزخ ببندي در جنت به رويـــت بــرگشايي
مولانا
روزه به عنوان امر و تكليفي كه از خداوند حكيم صادر شده است حكمت هايي دارد كه در سطوح مختلف مطرح شده اند ، همانگونه كه روزه عام نازلتر از خاص و آن نيز نازلتر از روزه خاص الخواص واخصّ مي باشد و هر كس به اندازه معرفت و قابليت خود از اين ماه بهره مي برد . حضرت سجاد (ع) مي فرمايد : « اربحنا افضل ارباح العالمين » ، ( با ارزش ترين منافع عالمين را از ماه برخوردار شديم ) ، ( صحيفه سجاديه ، دعاي چهل و شش ) . ممكن است براي كسي نيز رهاورد اين ماه غير از گرسنگي و تشنگي نباشد . حضرت علي (ع) مي فرمايد : « كم من صائم ليس له من صيامه الاّ الجوع و الظّما » ، ( چه بسيار روزه داري كه روزه اش نتيجه اي غير از گرسنگي و تشنگي برايش ندارد . ) ، ( نهج البلاغه ،حكمت 45) . حضرت صادق (ع) مي فرمايد : « اذا اصبحت صائماً فليصُم سمعك و بصرك و شعرك و جلدك و جميع جوارحك اي عن المحرمات بل المكروهات ايضا » ، ( وقتي روزه گرفتن گوش و چشم و مو و پوست و تمام اعضا و جوارحت نه فقط از محرمات بلكه از مكروهات نيز روزه دار باشند . ) ، ( مفاتيح الجنان ) و باز آن حضرت در كلامي جامع مي فرمايد : « انّ الصيام ليس من الطعام و الشراب وحدهما فاذا صمتم فاحفظوا السنتكم عن الكذب و غضّوا ابصاركم عما حرّم الله و لا تنازعوا و لا تحاسدوا و لا تغتابوا و لا تمارّوا ... » ،( همانا روزه فقط اجتناب از خوردن و آشاميدن نيست پس وقتي روزه گرفتيد زبانتان را از دروغ نگهداريد و چشمتان را از هر آنچه خداوند حرام نموده باز داريد و نزاع نكنيد و حسد نورزيد و غيبت نكنيد و مجادله با ديگران نداشته باشيد ... » در ادامه حضرت در فرازي مي فرمايد : « و الزموا الصمت و السكوت و الصبر و الصدق و مجانبة اهل الشر و اجتنبوا قول الزور ... » ،( و خود را پايبند به سكوت و صدق و دوري از اهل شر و پرهيز از بيهوده گويي نمائيد ... ) ، ( مفاتيح الجنان ، باب اعمال شهر رمضان العامه ) . اشاره شد كه مراتب و مدارج روزه داري متفاوت است . در مرتبه اي پيامبر (ص) مي فرمايد : « صوموا تصحوا » ، ( زوره بگيريد تا تندرست شويد ) . (ميزان الحكمه ، ح 10927) و علي (ع) مي فرمايد : « لكل شي زكوة وزكوة الابدان الصيام » ، ( هر چيزي را زكاتي است و زكات بدنها روزه مي باشد، ( نهج البلاغه ،حكمت 136)
در مرتبه اي هشام بن حكم از امام صادق (ع) مي پرسد: چرا روزه گرفتن بر مردم واجب شده است حضرت در پاسخ مي فرمايد : « انما فرض الله عز و جل الصيام ليستوي به الغني و الفقير و ذلك انّ الغني لم يكن ليجد مسّ الجوع فيرحم الفقير لانّ الغني كلّما اراد شيئاً قدر عليه فاراد الله عزو جل ان يسوّي بين خلقه و ان يَذيق الغني مسّ الجوع و الالم ليرق علي الضعيف فيرحم الجائع » ، ( خداوند عزّ و جل روزه گرفتن را واجب نموده است براي اينكه غنّي و فقير هر دو يكسان باشند و غني كه هيچگاه طعم گرسنگي را نچشيده است به فقير رحم كند ...) ، (علل الشرايع ، ج اول ) و در مرتبه اي بالاتر رسول اكرم (ص) مي فرمايد : « واذكروا بجوعكم و عطشكم فيه جوع يوم القيامه و عطشه » . امام رضا (ع) نيز مي فرمايد : علت تشريع روزه پي بردن به تشنگي و گرسنگي قيامت مي باشد . حضرت (ع) در نامه اي براي سنان اينگونه مرقوم مي فرمايد كه : «لعرفان مسّ الجوع و العطش ذليلاً مستكيناً ماجورا محتسباً صابراً و يكون ذلك دليلا له علي شدائد الاخره مع ما فيه من الانكسار له عن الشهوات واعظاً له في العاجل دليلا علي الآجل ...) ، ( علل الشرايع ، ج اول ) .
در مرتبه اي بالاتر رسول اكرم مي فرمايد : « الصوم جنّه من النار » ، ( روزه سپري مقابل آتش است ) ، ( امالي ، شيخ مفيد ، مجلس 42 ) . هم آتش شهوت در دنيا و هم آتش جهنم در آخرت . دركلامي ديگر رسول اكرم (ص) مي فرمايد : « عليكم بالصوم ، فانّه محمسةٌ للعروق و مذهبهٌ للاشر » ، ( بر شما باد به روزه گرفتن كه آن رگها را مي برد « شهوت را كم مي كند» و سرمستي را زايل مي سازد ) ، ( ميزان الحكمه ، ح 10918 ) . و در بُعد اخروي فوايد روزه ، حضرت علي (ع) مي فرمايد : « وصوم شهر رمضان فانّه جنّهٌ من العذاب » ، ( روزه ماه رمضان، سپر نجات از عذاب الهي است ) . در اين ماه درهاي دوزخ بسته و درهاي بهشت باز مي شون . رسول اكرم (ص) مي فرمايد : « ابواب الجنان في هذا الشهر مفتحه فسلوا ربكم ان لا يغلقها عليكم و ابواب النيران مغلقة فسلوا ربكم ان لا يفتحها عليكم » ، ( مفاتيح الجنان ،باب اعمال شهر رمضان العامة » در واقع مفتاح ، همان مغلاق مي باشد و كليد باز كردن در بهشت و بستن در جهنم زندگي توأم با مراقبه ماست كه به يك سمت باز و به سمت ديگر مي بندد . در اين ماه عظيم درهاي آسمان معرفت و معنويت به روي بندگان باز مي باشد . از رسول اكرم (ص) نقل شده كه خداوند در وصف اين ماه مي فرمايد : « بعزّتي و جلالي لقد امرتُ ملائكتي بفتح ابواب السموات للداعين من عبادي و امني » ، ( به عزّت و جلالم سوگند ملائكم را به باز كردن درهاي آسمان بر روي بندگان دعاخوانم مأمور نموده ام ) .
از ديگر رهاوردهاي روزه گرفتن ، آمرزش گناهان مي باشد . رسول اكرم (ص) مي فرمايد: «ما من صائم يحضر قوماً يطعمون الّا سبّحت اعضاؤه و كانت صلاه الملائكه عليه و كانت صلاتهُم استغفاراً » ، ( هيچ روزه داري نيست كه بر عده اي در حال غذا خوردن وارد شود مگر اينكه اعضايش تسبيح گويند و فرشتگان بر او درود فرستند و درود فرشتگان آمرزش خواهي است)، ( ثواب الاعمال ، ص 77 ) . باز رسول اكرم گرامي اسلام مي فرمايد : « من تمسّك في شهر رمضان بسةخصال غفرالله ذنوبه ، ان يحفظ دينه و يصون نفسه و يصِل رحمه و لا يوذّي جاره و يرعي اخوانه و يخزن لسانه » ، ( هر كس در ماه رمضان به شش صفت آراستگي جويد خداوند گناهانش را مي بَخشد ، دينش را محافظت مي كند و مراقب نفس خود باشد و صله رحم كند و همسايه اش را آزا و اذيت نكند و برادرانش را مراعات و ملاحظه نمايد و زبانش را [ از گفتار نسنجيده و نابجا ] نگهدارد . باز در احاديث نقل شده است كه خداوند در هر شب ماه رمضان فوجي از گنهكاران را مورد عفو و رحمت خود قرار مي دهد تا اينكه در شب عيد فطر كه « ليلة الجوائز » مي باشد برابر با تمامي شبهاي ماه رمضان از گنهكاران مي بخشد و اين تعابير به رحمت فراگير و ناپيدا كرانه خداوند دلالت دارند . حضرت سجاد (ع) خطاب به اين ماه گرامي مي فرمايد : « السلام عليك من مجاور رقّت القلوب و قلّت فيه الذنوب ... السلام عليك ما كان امحاك للذنوب » ، ( سلام بر تو [ خدا حافظ ] اي ماهي كه دلها در سايه همنشيني با تو به نرمي مي گرائيد و گناهان كم شد ... سلام بر تو چقدر از گناهان را از بين بردي ) ،( صحيفه سجاديه ، دعاي چهل و شش ). از وجوه تسميه ماه مبارك به رمضان اين است كه رمضان از ريشه رمض به معني سوزاندن مي باشد و اين ماه گناهان را مي سوزاند و از بين مي برد اگر روزه توأم با شرايط باشد . جابربن عبداله از رسول اكرم (ص) نقل مي كند كه حضرت فرمود: « يا جابر ! هذا شهر رمضان من صام نهاره و قام ورداً من ليلته و صان بطنه و فرجه و حفظ لسانه لخرج من الذنوب كما يخرج من الشهر . قال جابر : يا رسول اله ما احسنه من حديث ، فقال رسول الله (ص) و ما اصعبها من شروط » ،( اي جابر ! اين ماه رمضان است هر كس روزهايش را روزه بدارد و شبهايش را به تهجد و عبادت مشغول شود و شكم و فرج خود را حفظ كند و از زبانش مواظبت نمايد از گناهان خارج مي شود آنگونه كه از اين ماه خارج مي شود . جابر گفت: اي رسول خدا چه سخن نيكويي [ فرموديد ] . رسول اكرم در پاسخ فرمود : و چه شرايط سختي براي رسيدن به اين مرتبه ذكر شده است .) ، ( مفاتيح الجنان ، اعمال شهر رمضان العامه ). امام صادق (ع) نيز درباره رعايت آداب روزه مي فرمايد : « و لتكن انت ايها الصائم قد طهر قلبك من العيوب و تقدّست سريرتك من الخبث و نظف جسمك من القاذورات و تبرّات الي الله ممن عداه و اخلصت الولايه له » ، ( اي روزه دار ! اينگونه باش كه دلت از معايب و باطنت از خباثت پاكيزه و جسمت از آلودگي ها پاك باشد و از دشمنان خداوند دوري گزيده و دوستي و ولايت خود را نسبت به خداوند خالص گردانيده باش ) . ( منبع قبلي ) .
چنين روزه ايست كه شخص روزه دار نفس هايش نيز ذكر و تسبيح حق شمرده مي شود.
راه نشينان عشق بي مدد جبرئيل هر نفسي طي كنند سير مقامات را
وحدت كرمانشاهي
حضرت علي (ع) مي فرمايد : « صوم القلب خير من صيام اللسان وصوم اللسان خيرٌ من صيام البطن » ، ( روزه قلب از روزه زبان بهترست و روزه زبان از روزه بطن و شكم ) .
و روزه جوارح و جوانح توأمان بنده صائم را به سر منزل مقصود نايل مي گرداند و ماه رمضان را سرشار از « بركت و رحمت و مغفرت » مي سازد و به تعبير مولانا چونان درختي مي گرداند كه حاصل و ثمرش رحمت واسعه الهي مي گردد . « مه صيام درختي است بار او رحمت »
همچنين روزه گرفتن موجب استجابت دعا مي شود آنگونه كه رسول اكرم (ص) مي فرمايد : « نوم الصائم عباده و صمته تسبيح و دعاؤه مستجاب و ... » ، ( من لا يحضره الفقيه ، ج 2 ، ص 76 ، ح 1783) . و در نيز مي فرمايد : « دعاؤكم فيه مستجاب ، اعمالكم فيه مقبول » ، ( دعاهايتان در اين ماه مستجاب و اعمالتان مقبول درگاه حق مي باشد . ) ، ( مفاتيح الجنان،اعمال شهر رمضان العامه ) قبول عمل ، مقدمه اي مي شود براي قبولي خود عامل و روزه دار ، همانطور كه قران در وصف حضرت مريم (س) مي فرمايد : « فتقبلها ربها بقبول حسن »، ( آل عمران ، 37 ) .
اگر امر تصوموا را نگه داري به امر رب به هر يارب كه مي گويي تو لبيك دوباره ستي
و در مرتبه اي والاتر موجب اخلاص مي شود ، حضرت زهرا (س) در خطبه فدكيه مي فرمايد: « فرض الله الصيام تثبيتاً للاخلاص » ، ( علل الشرايع ، ج 1 ، ص 246 ) . حضرت علي (ع) نيز مي فرمايد : « و الصيام ابتلاء لاخلاص الخلق » ، ( نهج البلاغه ، حكمت 252). در حديث قدسي نقل شده است كه خداوند مي فرمايد : « الصوم لي و انا اجزي به » ، ( روزه از آن من است و من به آن پاداش مي دهم . ) ، ( كافي ، كتاب صوم ، ج 4 ، ص 63 ) .نقل شده است كه هيچ ملّتي از ملل شرك و بت پرستي براي بت ها روزه نمي گرفتند ، هرچند نماز مي خواندند و قرباني مي كردند ولي روزه فقط مختص خداوند بود و جهت تقرّب به بت انجام نمي گرفت و ماه رمضان نيز ماه خداوند و « شهر الله » مي باشد . اين ماه عظيم را اسامي و توصيفات گوناگوني است نظير شهر التوبه ، شهر الانابه ، شهر الصيام ، شهر القيام ، شهر التمحيص و ... ولي ، گرامي ترين نام اين شهر همانا « شهر الله » مي باشد كه به خداوند منسوب مي شود و متناسب با آن انتساب ارزش پيدا مي كند . همانگونه كه ماه رمضان شهرالله است رهاورد عظيم روزه گرفتن نيز بايد « لقا الله» باشد كه حضرت صادق (ع) مي فرمايد : « متزودين للقاء الله » ،( مفاتيح الجنان ،باب اعمال شهر رمضان العامه ) . اهل معرفت گفته اند : « صوموا للرؤيه » و اين رويت نيز با يقين حاصل مي شود كه رسول اكرم (ص) مي فرمايد : در شب معراج پرسيدم : « يا ربّ و ما ميراث الصّوم ؟ قال : الصوم يورث الحكمه و الحكمه تورث المعرفه و المعرفه تورث اليقين فاذا استيقن العبد لا يُبالي كيف اَصبح بعسرام بيُسر »، ( پروردگارا ! ميراث روزه داري چيست ؟ ندا رسيد : روزه موجب پيدايش حكمت در انسان است و حكمت نيز مايه پيدايش معرفت است و معرفت عامل حصول يقين در جان آدمي است و آنگاه كه بنده اي به يقين برسد باكي ندارد كه چگونه زندگي مي گذرد در سختي يا راحتي ) ، ( ميزان الحكمه ، ج 5 ، ص 475 ). روزه موجب رسيدن به حيات برين و متعالي مي شود . مولانا گويد :
گر تو را سوداي معراج است بر چرخ حيات دان كه اسب تازي تو هست در ميدان صيام
ديوان شمس
روزه گرفتن ، شخص صائم و روزه دار را به مقام لقا و ديدار نايل مي سازد و نه فقط به گفته مولانا : بستن دهان از ماكولات ، موجب باز شدن دهاني ديگر مي شود بلكه روزه با كنترل قلب و جوارح موجب باز شدن چشم باطن انسان نيز مي شود و او ديدني ها را مي بيند و چشم اندازهاي بديع فرا رويش آشكار مي شود . ماه رمضان ، ماه صيروت و « شدن » ماه پيمودن و رفتن مي باشد از «ليلة القبر » به « ليلة القدر » رسيدن ! « تو ليلة القبري برو تا ليلة القدري شوي »
از مهم ترين رهاوردهاي روزه اين است كه انسان را در زمره اهل كرامت وارد مي سازد ، از مصاديق اهل كرامت انبياي عظام و ائمه معصومين و فرشتگان مي باشد كه قرآن از آنها به عنوان « عباد مُكرمون » ،( انبياء ، 26 ) ياد مي كند. كرامت ، صفتي است بسيار ارزشمند كه اصالتا از آن خداوند مي باشند و قرآن در سوره علق مي فرمايد : « اقرأ و ربّك الاكرم » ، ( علق ، 13 ) و پس از خداوند صفت رسول اكرم (ص) ، « انهُ لقولُ رسولٌ كريم » ( حاقه ، 40 ) ،ائمه اطهار عليهم السلام كه در زيارت جامعه با عبارت : « سجيتكم الكرم » توصيف شده اند و صفت شهدا مي باشد كه درسوره يس مي فرمايد : « ياليت قومي يعلمون بما غفرلي ربّي و جعلني من المكرمين » ، ( كاش قوم من مي دانستند كه خداوند مرا آمرزيد و از اهل كرامت قرار داد . ) ، ( يس ، 26-27 ) و نيز صفت فرشتگان مي باشد كه همانطور كه اشاره شد « عباد مكرمون » مي باشند . روزه گرفتن انسان را فرشته سيرت مي كند و شيطنت را در او تضعيف مي كند همانگونه كه شياطين در اين ماه در بند هستند : « و الشياطين مغلوله»، ( خطبه شعبانيه ، رسول اكرم (ص)) و پيامبر گرامي اسلام در حديثي مي فرمايد : « الا اخبركم بشي ان انتم فعلتموه تباعد الشيطان عنكم كما تباعد المشرق من المغرب قالو بلي يا رسول الله ، قال الصوم تباعد وجهته » ، ( امالي، شيخ صدوق ) .
استاد شهريار گويد :
حكمت روزه داشتن بگـــذار بــاز هم گفته و شنيــده شود
صبرت آمــوزد و تسلط نفس وز تـو شيطان تو رميــده شود
هر كه صبرش ستون ايمان بود پشت شيطـان از او خميده شود
شيطان به تعبير قرآن گام به گام جلو مي آيد : « و لا تتبعوا خطوات الشيطان » ، ( از گامهاي شيطان پيروي نكنيد . ) ،( بقره ،168 و سه آيه ديگر ) و حضرت علي (ع) نيز مي فرمايد : شيطان گره ها را يكي پس از ديگري باز مي كند : « انّ الشيطان يسنّي لكم طرقه و يُريد ان يَحلّ دينكم عقدة ً» ، ( بدون شك شيطان راههاي خود را براي شما هموار مي كند و مي خواهد گره هاي محكم دينتان را از هم باز كند .) ، ( نهج البلاغه ، خطبه 121) . مثلاً اوّل گره علاقه به مستحبات را باز مي كند در گام بعدي گره پرهيز از مكروهات را ، سپس گامي ديگر به پيش نهاده التزام به فرايض را در نظر بنده كمرنگ مي سازد و پس از آن انزجار از محرمات را برايش از ميان بر مي دارد و نهايتاً ميل به ارتكاب به محرمات در دلش ريشه مي گيرد و به جايي مي رسد كه بدون هيچ واهمه و پروايي به گناه دست مي آلايد و فرايض و تكاليف را هيچ مي انگارد و از نظر اخلاقي نيز به اصول اخلاقي متعالي پايبند و ملتزم نمي شود . قرآن در تعليل گماشته شدن شيطان بر نفس انسان مي فرمايد : « و من يعش عن ذكر الرحمن نقيّض له شيطاناً فهو له قرين » ، ( و هر كس از ياد خداي رحمان دل بگرداند براي او شيطاني بگماريم كه همنشين اوست . ) ،(زخرف ، 36 ) ماه رمضان چون ماه ياد خداوندست و حتي خواب روزه دار نيز عبادت محسوب مي شود . مجالي براي شيطان نمي ماند كه بندة حق را وسوسه كند و با او همنشين گردد . حضرت سجاد (ع) خطاب به ماه رمضان مي فرمايد : « السلام عليك من ناصر اعان علي الشيطان » ، ( بدرود اي ماهي كه براي غلبه به شيطان كمك كردن از ديگر رهاوردهاي مبارك اين ماه عظيم ، رهيدگي بنده روزه دار از تعلقات و وابستگي ها مي باشد كه سهمگين ترين آن تعلقات ،حبّ نفس و انانيت مي باشد.
تعلقهاست پيش پاي سالك در ره منزل كه از مرز خودي گر بگذرد رهرو خدا گردد
عابد
حضرت سجاد (ع) خطاب به ماه رمضان مي فرمايد : « السلام عليك ما اكثرعتقاء الله فيك » ، ( بدورد اي ماه مبارك ! چه بسيار بودند كساني كه در اين ماه آزاد شده خداوند گرديدند ) ، (صحيفه سجاديه ،دعاي چهل و ششم ) در دعاي جوشن كبير از اسماي خداوند « مطلق الاساري » ، ( آزاد كننده اسيران ) مي باشد و هيچ اسارتي از گرفتار شدن در دست نفس سخت تر و زيانبارتر نمي باشد . مولانا گويد :
دست گير از دست ما ما را بخر پــرده را بــردار و پرده ما مدر
بازخـر ما را از ايـن نفس پليد كــاردش تا استخــوان ما رسيد
اينچنين قفل گران را اي ودود كي تواند جز كه فضل تو گشـود
ما زخود سوي تو گـردانيم سر چون تـويي از ما بـه مـا نزديكتر
مثنوي معنوي ،دفتر دوم ، ابيات : 2444-2448
ماه مبارك رمضان فرصت مغتنمي است براي رها شدن از گرانجاتي و زمين گير شدن در اثر تعلقات و دلبستگي هاي دنيوي و نفساني و راهي به سوي تعالي گشودن و نهايتاً واصل شدن . آنگونه كه در عالي ترين صورت ممكن از آغاز تا انجام خلقت ، رسول اكرم (ص) به آن مرتبه از وصال نايل شد و بعد از وصال ملائكه و قرآن را نازل كرده است . امام (ره) در اين باره مي گويد : وليّ اعظم به حقيقت قرآن مي رسد در ماه مبارك و شب قدر و پس از رسيدن متنزل مي كند به وسيله ملائكه كه همه تابع او هستند ... » ،( صحيفه امام ،ج 19 ، ص 285 ) . حضرت سجاد (ع) در دعاي وداع با ماه مبارك مي فرمايد : « السلام عليك وعلي ليلة القدر التي هي خير من الف شهر » ، ( بدرود اي ماه رمضان و اي شب قدري كه از هزار ماه بهتر هستي ) .
شب قدرش هــزار مــاه خداست گوش كن نكته پروريده شــود
از يكـي ميــوه عمــل كـه در او كشته شد سي هزار چيده شـود
گــر تكاني خوري در آن يك شب نخل عمر از گنه تكيده شــود
چه گــذاري به راه تــوبــه كزو پيچ و خمها ميان بريده شــود
مفت مفــروش كــز بهــاي شبي عمـرها بازپس خــريده شود
شهريار
همچنين روزه به تصريح قرآن موجب پيدايش و بالنده شدن تقوي در انسان مي شود آنگونه كه قرآن مي فرمايد : « كتب عليكم الصيام كما كتب علي الذين من قبلكم لعلكم تتقون » ، ( بقره ، 183 ) با روزه گرفتن ، آدمي خود را به محدود كردن دايره مأذونات در عرصه مقدورات عادت مي دهد و اين به واقع نقطه عزيمت تقوي و زيست اخلاقي توأم با كف نفس مي باشد .
و اينكه : از آداب روزه داري انتظار فعالانه فرج مي باشد . امام صادق (ع) مي فرمايد : « وكونوا مشرفين علي الاخره منتظرين لا يامكم ( ظهور القائم من آل محمد (ص) ) منتظرين لما وعدكم الله » ، ( و از اشراف يافتگان به آخرت ،منتظرين به ظهور و آنچه خداوند وعده داده است باشيد . ) ، ( مفاتيح الجنان ،باب اعمال شهر رمضان العامه ) .
از خداوند مي خواهيم در اين ماه گرامي ما را به روزه و تلاوت قرآن موفق بدارد آنگونه كه رسول اكرم (ص) مي فرمايد : « فسلوا الله ربكم بنيات صادقه و قلوب طاهره ان يوفقكم لصيامه و تلاوه كتابه »(مفاتيح الجنان ،باب اعمال رمضان العامه ) .
الحمدلله رب العالمين