"یادی از حکیم و اندیشمند ایرانی و مبدع زیرساخت های شهری"
یادداشت : دکترمحمدرضا علیزاده امامزاده رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر ارومیه
«بسمه تعالی»
"یادی از حکیم و اندیشمند ایرانی و مبدع زیرساخت های شهری"
بهاءالدین محمد بن حسین عاملی؛ معروف به شیخ بهایی (زادهٔ ۸ اسفند ۹۲۵ خورشیدی در بعلبک، درگذشته ۸ شهریور ۱۰۰۰ خورشیدی در اصفهان) حکیم، فقیه، عارف، منجم، ریاضیدان، شاعر، ادیب، مورخ و دانشمند نامدار قرن دهم و یازدهم هجری؛ که در دانش‌های فلسفه، منطق، هیئت و ریاضیات تبحر داشت. در حدود ۹۵ کتاب و رساله از او در سیاست، حدیث، ریاضی، اخلاق، نجوم، عرفان، فقه، مهندسی و هنر و فیزیک بر جای مانده است. به پاس خدمات وی به علم ستاره‌شناسی، یونسکو سال ۲۰۰۹ که مصادف با سال نجوم بود، نام وی را در لیست مفاخر ایران ثبت کرد.
شیخ بهایی و روز ملی معمار
شاید نام او با روز ملی معمار گره خورده باشد، اما جا دارد از او در ساخت آرمانشهر عصر صفوی یادی کنیم که زیرساخت های حیرت انگیز این شهر در زمینه آبرسانی بود و «مادی های اصفهان» (شبکۀ لوله کشی آب در سراسر شهر که بر اساس هندسه طبیعی زمین گسترش می یافت و از زاینده رود منشعب می شد) نام داشت. مادی های اصفهان انقلابی در توسعۀ تأسیسات زیرساختی این شهر در عصر صفوی (پایتخت ایران آن روزگاران) بود که کاملاً منطبق بر الگوی شهرسازی ارگانیک در راستای توسعۀ آبرسانی و سیراب کردن اراضی زراعی و باغات شهر و مصرف آشامیدنی مردم بود. این انهار زیبا و کاملاً کاربردی امروزه نیز در برخی محله های این شهر وجود دارد و گردشگران زیادی را برای دیدن خود جلب می کند.
در عین حال حمام شیخ بهایی نیز از زیرساخت های معروف دیگر این شهر در پایتخت عصر صفوی بود که تا دوره های اخیر نیز وجود داشت. این حمام که به ظاهر با یک شمع روشن نگه داشته شده بود، در اصل بهره برداری از گاز متان موجود در شبکه های فاضلاب شهری بود که از طریق تنبوشه ها (لوله های سفالی کوتاه در زیر زمین یا میان دیوار) به مشعل حمام شیخ بهایی هدایت می شد.
به راستی شیخ بهایی را با این همه خدمات ارزنده ای که در توسعۀ شهری صدها سال پیش انجام داده است، می توان از شهرسازان بزرگ تاریخ ایران قلمداد کرد که ابداعات بدیع و پیچیده ای در گسترش زیرساخت های شهری که در عین حال سازگار با محیط طبیعی شهر بود بنیان نهاد.
این اندیشمند و نام آور ایرانی در 8 شهریور سال 1000 خورشیدی در اصفهان درگذشت و آرامگاه او در شهر مشهد و در جوار بارگاه ملکوتی امام هشتم شیعیان، حضرت علی بن موسی الرضا (ع) قرار دارد.