نویسنده: دکتر محمدرضا علیزاده امامزاده[1]
رییس کمیسیون فرهنگی واجتماعی شورای اسلامی شهر ارومیه
یاداشت:
بسمه تعالی
بصیرت
«بصیرت»، وقتی سخن از کلمه بصیرت می شود، برای افراد مختلف، معانی و مفاهیم مختلف با مضامین کاملا متفاوتی پدیدار می شود، ،این کلمه-البته بهتر است به جای استفاده از واژه «کلمه»، به آن «مفهوم» گفته شود- تقریبا می توان گفت با تاریخ انقلاب اسلامی پیوندی ناگسستنی ایجاد کرده است؛ در اینجا مقصود این نسیت که به تعریف، ریشه یابی، علل و عوامل «بصیرت» یا موثر بر بصیرت پرداخته شود، بلکه مقصود این است که ابتدا به احساس، ذهنیت، و نحوه بودن انسانها در مکانها و موقعیتهای مختلف پرداخته شده و سپس پیوند بصیرت را با «این نحوه بودن در نهم دی» بررسی شود. البته برای این هدف سعی شده است از مفاهیم فلسفی بعضی از فیلسوفان غربی از قبیل فوکو، یاسپرس، و بعضی دیگر از فیلسوفان مطرح غرب کمک گرفته شود که چون به صورت تمام علمی نگاشته نشد لذا نیازی به استناد به منابع انها نیز دیده نشد.
همانگونه که محققان زیادی در بررسی و روشن سازی مفهوم و کلمه «بصیرت» مطالعه نموده و یافتههای خود را به صورت رسمی و غیر رسمی منتشر ساخته اند، خداوند در قرآن کریم انسان را به داشتن بصیرت دعوت می کند، و در تبیین این مفهوم نیز به خوبی توضیح داده اند. می توان ماحصل همه این یافته ها را به درک کردن، دیدن درست و هدفمند، و یا به عبارت دیگر نهایت، غایت و سرانجام فعل یا «آن حرکت» را دیدن و دریافتن تعبیر نمود که کاملا قابل قبول و پسندیده است؛ اما اگر خوب به عمق مطلب نفوذ شود، به عبارت دیگر، «جوهر» آن بررسی شود می توان از آن به «حضور»، «لمس کردن»، «حس کردن» و «تغییراتی در بدن و روح خود حس کردن» تعبیر نمود چرا که تا زمانی کسی عمق «لذت» یا «زحمت» امری را در «نیابد» نخواهد توانست آن را درست ببیند. مصداقهای چنین «بودن»ی را در تاریخ جمهوری اسلامی به وفور می توان مشاهده کرد و آورد. در دوران جنگ این «بصیرت» بود که «عمق و غایت و فاجعه»ی ناشی از عقب کشیدن و ساکت ماندن را ملت ایران دیدند و لذا پیش رفتند و حماسه آفریدند. و صد البته اگر به عقب برگردیم و در تاریخ اسلام غور کنیم، همین «احسان نحوه و کیفیت بودن» را می توان در وجود یاران پیامبر اکرم (ص) مشاهده نمود زمانی که آنها غایت دنیا را خوب «دریافته» بودند؛ هر چیزی را با خوشنودی به جان می خریدند. پس آنچه که ما از «بصیرت» برداشت می کنیم «بودن»، و «نحوه بودن» و «آگاهی از نحوه بودن» است. در چنین وضعیتی، تمام اشیاء محیط پیرامون نیز با انسان همرنگ، همسو و هماهنگ جلوه می نماید. چنین «بودن» ی را بعد از جبهه های جنگ در اکثر صفحات تاریخ جمهوری اسلامی می توان مشاهده نمود. در نهضت عاشورایی، در کمک به مظلومان جهان، در همیاری و کمک به آسیب دیدگان و و و. ولی اوج این «بصیرت» و «بودن حقیقی» را می توان در نهم دی ماه مشاهده نمود؛ مطمئن هستم در آن روز، تمام کسانی که در آن جمع حضور داشتند؛ همه، «هستی»های واحدی داشتند، همه «یک تن» شده بودند، حتی درختان خیابان هم غریبه نبود، ساختمانها نیز همصدایی می کرد، چرا که همه، «عرض»ها را به کناری نهاده و «جوهر»ها را به معرض نمایش گذارده بودند و در چنین احوالی، کسی و چیزی بیرون از حوزه «وجود» قرار نمی گیرد. اگر فیلمهای مربوط به آن روز را از زوایای مختلفی مشاهده شود، هر بینندهای که هر قدر هم غریب با فرهنگ غنی ایرانی باشد، «هیبت» آن «حضور» سراسر وجود او را پر می کند برای همین هم هست که هر وقت آن روز یادآوری می شود، همه سکوت می کنند، سکوت می کنند چون امری ماورای آن حضور وجود ندارد، چون، آن حضور، «تثبیت وجود» بود، چون اپآن حضور ریشه در قیام امام حسین (ع) و رنگ وبوی آن قیام بود، درآن حضور، سرها «بی خود» بودند، در آن حضور، تنها سبک بودند، حس نمی شدند، پردهها دریده شده بود، حجابها برداشته شده بود، نمایی از «بی خود شدن»، فرهنگی از «با هم بودن» و «برای هم بودن» به نمایش گذاشته شده بود، بلی آن روز یک روز تاریخی، معنوی، و ماورایی ملت ایران بود.
[1] عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی